Widya Surya Loka
Minggu, 21 Desember 2014
Minggu, 14 Desember 2014
sistem fonem bahasa bali
KATA PENGANTAR
Om Swastyastu,
Maka
purwaning atur titiang kelompok 2 rumasa banget angayubagia mantuka ring Ida
Sang Hyang Widhi Wasa sane maprabawa Sang Hyang Aji Saraswati, santukan
malarapan antuk wara nugrahan Ida kelompok titiang mrasidayang ngaryanang cakepan puniki sane
mamurda “ Sistem Fonem Bahasa Bali”.
Sampun janten katah kakirang langkungan daging cakepan puniki, manawi durung
prasida kadagingin manut kadi pangacep kayun ida dane sareng sami. Punika
mawinan sarat ngelungsur geng rena sinampura ring para pamaos pamekasnyane
sujana sami sang wus pragiwaka (wibuhing basa aksara ), mangda ledang mapaica
piteket lan pidabdab sane patut kaangggen maripurnayang cakepan puniki.
Maka
untatin atur, dumadak cakepan puniki wenten pikenohipun majeng ring para
pangwacen sinamian.
Om Santhi,
Santhi, Santhi, Om.
Penyurat,
Daftar Isi
Kata Pengantar........................................................................................................... i
Daftar Isi.................................................................................................................... ii
BAB I
Pendahuluan................................................................................................... 1
1.
Latar Belakang............................................................................................... 1
2.
Rumusan Masalah.......................................................................................... 1
3.
Tatujon........................................................................................................... 1
BAB II
Pembahasan.................................................................................................. 2
1.
Tata bahasa lan Fonologi................................................................................ 2
2.
Kaidah dan tata Bahasa................................................................................. 6
3.
Fonem............................................................................................................ 7
BAB III Penutup....................................................................................................... 11
1.
Kesimpulan.................................................................................................... 11
Daftar Pustaka........................................................................................................... 12
BAB I
PENDAHULUAN
1.
Latar belakang
Basa inggih punika sistem lambang suara sane
kaanggen olih manusa mangda iraga sareng sami mrasidayang berkomunikasi. Santukan
apunika basa madue ruang lingkup lan
tetujon sane menumbuhkan kemampuan ngemetuang idep, lan rasa sane nganggen basa
sane becik lan patut mangda mrasidayang berkomunikasi.
Akeh kajian sane ngebahas basa, silih
sinunggil ngebahas wagian fonologi miankadi Sistem Fonem. Wenten akeh wagian-wagian sane kacakup ring
kajian fonlogi minakadi ring materi sistem fonem punika. Penyusun marasa perlu ngaryaning
makalah puniki mangda mrasidayang uning tekening pelajahan basa khusus nyane sistem
fonem. Napi
nika bagian-bagian fonologi, napi nika sistem fonem miwah punapi kaitan fonologi utaman
nyane sistem fonem
tekening tata basa.
2.
Rumusan Masalah
Masalah sane patut rumusang inggih punika :
1.
Napi nika tata bahasa lan fonologi?
2.
Napi nika sistem fonem ring fonologi Bahasa Bali?
3. Tatujon
Tatujon ngaryanin makalah puniki inggih punika :
1. Mangda iraga sareng sami prasida uning napi
nika fonologi.
2. Mangda iraga sareng sami prasida uning napi
nika tata basa lan ilmu basa miwah sistem fonem ring
fonologi Bahasa Bali .
3. Mangda iraga sareng sami prasida uning napi
paiketan utawi kaitan fonologi sareng tata basa lan sistem
fonem Bahasa Bali.
BAB II
PEMBAHASAN
1.
Tatabahasa
lan Fonologi
A. Tata Bahasa
Bahasa inggih punika sarana sane kaanggen
berkomunikasi sane marupa suara, tanda, syarat, utawi lambing anggen nekedang
isin hati majeng ring manusia, saking manusia mantuk ring manusia sane lianan.
Bahasa kaanggen sasaran penelitian ilmu bahasa medue perangkat-perangkat :
suara, tata bentuk kruna, lengkara, lan kosa kata. Sebilang perangkat bahasa
punika, polih kagarap olih ilmu masing-masing. Suara-suara bahasa kapolihang
lan kaselidikin olih ilmu suara (fonologi). Bidang tata lengkara kapalajahin
olih sintaksis, lan bidang tata bentuk keruna kapalajahing antuk ilmu bentuk
keruna (Morfologi). Ritatakala bidang kosa kata kapalajahing olih laksikologi.
Fonologi ilmu suara, inggih punika bagian sane malit saking tata bahasa,
nanging wenten malih sane nganggep Fonologi ring luar tata bahasa.
B.
Fonologi
Fonologi inggih punika tata bahasa
utawi bidang ilmu sane menganalisis bahasa secara umum. Istilah fonologi punika
saking Bahasa Yunani sane terdiri antuk keruna phone sane marti suara lan logos
sane maarti tatanan, keruna, ilmu, lan kaucap malih tata suara utawi ilmu
suara.
arti
lian sane berkaitan antuk Fonologi inggih punika:
1.
Fona inggih punika suara ujaran sane
bersifat netral, utawi kari durung kabuktiang ngelianang arti.
2.
Fonem inggih punika satuan suara ujaran
sane pling malit sane ngamedayang arti. Mangda ngamolihang suara utawi Fonem
wenten tiga unsur penting inggih punika : Udara, artikulator utawi bagian alat
ucap sane magerak, lan titik artikulasi utawi bagian alat ucap sane dados titik
sentuh artikulator.
3.
konsonan inggih punika suara sane saking
waktu pembentukkan nyane udara kamedalang saking paru-paru sebagian besar utawi
sepenuh nyane ngamolihang halangan. Halangan punika sane kamaksud inngih punika
terhambat nyane udara sane medal olih adane gerakan utawi perubahan posisi
artikulator. Contah fonem konsonan inggih punika : p, b, m, w, n, t, d, s, r,
l, c, j, y, k, g, q, h.
4.
vokal inggih punika suara-suara bahasa
nyane wenten waktu pembentukkan nyane, udara medal saking paru-paru utawi
nenten ngamolihang halangan napi. Contoh fonem vokal inggih punika : a, i, u,
e, o lan ə.
Ø ilmu
suara (fonlogi) inggih punika bagaian saking bahasa sane madue pembidangan sane
malit, bidang-bidang nyane inggih punika :
1.
Artikulasi inggih punika bidang sane melajahing
tentang alat (organ) sane ngasilang suara bahasa.
2.
Fonetik inggih punika bidang sane melajahing
suara bahasa secara umum.
3.
Fonemik inggih punika bidang sane
malajahin suara bahasa secara fungsional manten, sane sampun polih ngamedayang
arti sareng suara sane lianan. Mantuk kata lianan, fonemik inggih punika ilmu
sane malajahin antuk fonem suatu bahasa. Riantukan sane kamaksud antuk fonem
inggih punika kesatuan suara bahasa sane paling malit sane polih ngamedayang
arti.
v sistem fonem ring Bahasa Bali
Gambar bagian
sarana ucap sane ngasilang suara bahasa :
1.
Lambe Duwur
2.
Lambe Beten
3.
Gigi Atas Untu Duwur
4.
Untu Beten
5.
Gusi
6.
Lelangit Keras
7.
Lalangit Lunak
8.
Anak Tekak
9.
Muncuk Layah
10. Hadapan
Lidah
11. Tengah
Layah
12. Bongkol
Layah
13. Akah
Layah
14. Epiglottis
15. Pita
Suara
16. Rongga
Tekak
17. Rongga
Lambe
18. Rahang
19. Tenggorokan
1.
Fonem
Vokal
Wagian vocal kardinal
Arep
|
Madya
|
Sor
|
|
Bagian Layah
|
|||
Arep
|
[I]
|
||
Madya
|
[e]
|
[ə]
|
[o]
[Ɔ]
|
Beten
|
[a]
[α]
|
a. Vokal
arep-luwur : [i], [I]
b. Vokal
kuri-luwur : [u]
c. Vokal
arep-madya : [e]. [ԑ]
d. Vokal
sentral : [ə]
e. Vokal
kuri-madya : [o], [Ɔ]
f. Vokal
kuri-beten : [a], [α]
Vokal utawi fonem vokal inggih punika
suara-suara bahasa sane ring waktu pembentukakkan nyane udara medal ring
paru-paru akidik utawi nenten ngamolihang halangan. Cara pembentukan fonem
vokal wenten tiga soroh inggih punika :
a.
Madasar antuk menek tuwun nyane lidah,
wenten fonem vokal luwur, tengah, lan beten.
b.
Madasar antuk maju mundur nyane lidah,
wenten fonem vokal arep, tengah lan untat.
c.
Madasar antuk membunder nenten lambe
nyane, wenten fonem vokal bunder lan nenten bunder.
Saking
dasar pembentukan vokal sekadi nike, ring Bahasa Bali wenten enam fonem vokal
inggih punika :
a.
Fonem vokal /i/, inggih punika madue
ciri minekadi fonem luwur, arep lan nenten bunder.
b.
Fonem vokal /e/, inggih punika madue
ciri minekadi fonem tengah, arep, lan nenten bunder.
c.
Fonem vokal /a/, inggih punika madue
ciri minekadi fonem beten, arep lan nenten bunder.
d.
Fonem vokal /e/, inggih punika madue
ciri minekadi fonem vokal tengah lan nenten bunder.
e.
Fonem vokal /u/, inggih punika madue
ciri minekadi fonem vokal luwur, untat, bunder.
f.
Fonem vokal /o/, inggih punika madue
ciri minekadi fonem vokal tengah, untat, lan bunder.
Setiap fonem vokal, madue
distribusi inggih punika :
Fonem vocal
|
Awal
|
Tengah
|
Akhir
|
i
|
/Ikut/
“ekor”
|
/Arit/
“sabit”
|
/Bani/
“berani”
|
e
|
/Elah/
“longgar”
|
/Gesges/
“garuk”
|
/Bale/
“balai”
|
a
|
/Akah/
“akar”
|
/Sasih/
“bulan”
|
/Bapa/
“ayah”
|
e
|
/Engsap/
“lupa”
|
/Sebet/
“duka”
|
/Abe/
“bawa”
|
u
|
/Ubi/
“ubi”
|
/Busung/
“janur”
|
/Ayu/
“cantik”
|
o
|
/Orta/
“berita”
|
/Raos/
“kata”
|
/Bero/
“sumbang”
|
Bahasa
Bali, nenten madue diftong (diphthong). Keruna-keruna ring Bahasa Indonesia
sane mangandung diftong, ring Bahasa Bali nenten wenten diftong, contoh nyane
inggih punika :
Bahasa
Indonesia
|
Bahasa
Bali
|
Kerbaw
|
Kebo
|
Ramay
|
Rame
|
2.
Fonem
Konsonan
Fonem konsonan inggih punika suara
sane galah pembentukan nyanne udara medal saking paru-paru sebagian besar utawi
sapenuh nyane ngamolihang halangan. Olih sekadi asapunika hambatan sane
kapolihang olih udara selantang perjalanan nyane medal sangat ageng nyane sane
ngeranayang fonem konsonan malianan antuk fonem vokal. Genah perbedaan nyane
inggih punika :
a.
Samian fonem vokal ring Bahasa Bali
setata paling nyaring saking fonem konsonan.
b.
Samian fonem vokal ring Bahasa Bali
polih dados suku keruna lan setata marupa puncak sebuah suku keruna, ritatkala
fonem konsonan nenten ngamolihang sekadi nika.
dasar
pembentukan fonem konsonan secara umum kabagi antuk tiga macem. Inggih punka:
a.
Madasar antuk daerah artikulasi sane
ngeranayang wenten pangertian sane kawentenang fonem konsonan : bilabial,
lobiodental, dental, palatal, velar, lan faringal.
§ Bilabial
– inggih punika konsonan lambe. Lambe duwur lan lambe sor (kedua bibir
berkatup) contoh nyane [p], [b], [m].
§ Labiodental
– konsonan lambe lan untu. Lambe
sor lan muncuk untu bersentuhan contoh
nyane.: [w], [f], [n].
§ Dental
- konsonan layah lan gigi. .muncuk layah
ngusud utawi maekin untu ring arep duwur. Contoh nyane [s], [t], [d], [r].
§ Palatal
– konsonan layah lan langit langit keras. Mukak layah ngusud langit-langit keras.
Contoh nyane : [l], [c], [j], [y].
§ Velar
– konsonan layah lan langit-langit lunak. Bagian layah ring duri neket utawi
maekin langit-langit lunak: [k], [g], [q].
§ Faringal
– konsonan tenggorokan. Contoh nyane [h].
b.
Madasar antuk magetar utawi nenten nyane
selaput suara, sane ngeranayang istilah fonem konsonan bersuara lan nenten
bersuara.
c.
Madasar antuk halangan sane terjadi ring
bibih, sane ngeranayang istilah fonem konsonan letusan lan geseran.
Wenten 18 fonem
konsonan inggih punika : p, b, m, w, n, t, d, s, r, l, c, j, n, y, k, g, q, h.
v Bahasa
Bali madue gugus konsonan sane polih kagolongan dados lima bagian inggih punika
:
1.
Gugus konsonan /l/
Konsonan sane ngamolihan gugus utawi kelompok antuk
fonem lateral /l/ niki inggih punika konsonan nasal lan lianan fonem konsonan
y, r, l, (w), h, gugus konsonan Bahasa bali polih manduduki posisi sane arep
lan tengah, nanging nenten ring posisi untat.
Contoh nyane :
Posisi
Awal
|
Posisi
Tengah
|
/Plekor/
“peluk”
|
/potlot/
“pensil”
|
/Tlapak
/ “telapak”
|
/Gablag/
“bunyi benda yang dibanting dengan keras”
|
2.
Gugus konsonan /r/
Konsonan sane polih gugus utawi
kelompok sareng fonem konsonan getra /r/ niki inggih punika konsonan lian fonem
nasal lan lian fonem konsonan y, r, l, (w), h. distribusin nyane sareng polih
manduduki posisi are plan tengah, nanging nenten ring posisi untat.
Contoh nyane :
Posisi
Awal
|
Posisi
Tengah
|
/Brag/
“kurus”
|
/Sukra/
“Hari Jumat”
|
/Kruna/
“kata”
|
/Lugra/
“ampun”
|
3.
Gugus Konsonan py, by, dy, ty, gy, ky
Kawentenan fonem konsonan sane
polih gugus konsonan antuk /y/.
Contoh nyane :
/Krempyang/
“ suara piring belah”
/kebyahkebyah/
“masunar kelap kelip”
/dyah/
“wastan anak sane istri”
/bagya/
“bahagia”
/satya/
“setia”
/kyakkyak/
“pitik utawi suara panak siap”
4. Gugus
konsonan mp, mb, nd, nt, nc, qk, qg.
Gugus konsonan niki kasebut malih gugus konsonan
nasal sane sehomogran (sealat)
Contoh nyane :
/mpak/
“lung”
/mbok/
“kakak perempuan”
/ndih/
“nyala”
/ntik/
“tumbuh”
/qkah/
“nafas mulut”
/qgih/
“ya”
5. Gugus
konsonan pw, bw, sw, tw, dw, kw.
/pware/
“menyabahkan”
/bwe/
“samar, kabur”
/swe/
“lama”
/twe/
“tua”
/dwi/
“dua, dwi”
/kekwa/
“kura-kura”
/gwa/
“gua
2.
Kaidah
Tata Bahasa
Tata bahasa sane menelaah bahasa
antuk sistem sarana pengungkapan. Ngandikayang antuk tata bahasa pateh sekadi
ngandikayang mantuk sinkroni lan maknawi, lan ten ngiket sistem sane wenten
ring sejumlah zaman. Linguistik statis utawi deskripsi suatu keadaan sane
kaucap tata bahasa.
Bahasa kabentuk olih kaidah aturan
lan pola sane nenten dados kalanggar mangda ten ngeranayang gangguan ring
komunikasi sane terjadi. Kaidah, aturan lan pola-pola sane kabentuk mencakup
tata suara, tata bentuk, lan tata lengkara. Mangda komunikasi sane
kalaksanayang berjalan lancar lan apang becik, penerima lan pengirim bahasa
apang menguasai bahasa punika.
Bahasa inggih punika sistem saking lambang bunyi arbitrer
sane kahasilang olih alat ucap manusa lan kaanggen olih masyarakat komunikasi,
kerja sama lan identifikasi diri. Bahasa lisan inggih punika bahasa primer,
sakewala bahasa tulisan inggih punika bahasa skunder. Arbitrer inggih punika
nenten wenten hubungan nyane sareng lambang suara lan benda nyane.
Fungsi
bahasa ring masyarakat inggih punika :
1.
Sarana
sane kaanggen berkomunikasi sareng manusa.
2.
Sarana
sane kaanggen kerja sama sareng manusa.
3.
Sarana
sane kaanggen mengidentifikasi diri.
Jenis-jenis ragam bahasa :
1.
Ragam
bahasa ring bidang tertentu sekadi bahasa istilah hukum, bahasa sains, bahasa
jurnalistik, lan sane siosan
2.
Ragam
bahasa ring perorangan utawi dialek sekadi gaya bahasa mantan presiden
Soeharto, gaya bahasa Benyamin s, lan sane siosan.
3.
Ragam
bahasa ring klompok anggota masyarakat ring suatu wilayah utawi dialek sekadi
dialek bahasa Madura, dialek bahasa Medan, dialek bahasa Sunda, dialek bahasa
Bali, dialek bahasa Jawa, lan sane siosan.
4.
Ragam
bahasa ring kelompok anggota masyarakat suatu golongan sosial sekadi ragam
bahasa jatma akademis lian sareng bahasa jatma jalanan.
5.
Ragam
bahasa ring bentuk bahasa sekadi bahasa lisan lan bahasa tulis.
6.
Ragam
bahasa ring suatu situasi sekadi ragam bahasa formal (baku) lan informsi (nenten
baku).
Bahasa lisan lebih ekspresif ring mimik,
intonasi, lan gerakan tubuh polih bercampur dados asiki antuk ngadukung
kumunikasi sane kelaksanayang. Lidah sane semangan lemat utawi silet antuk asapunika
selanturnyane ring kruna sepatutnyane ten ngawag-ngawag lan menghargai miwah
menghormati sane kaajak berkomunikasi.
Bahasa isyarat utawi bahasa tubuh
inggih punika sarana komunikasi sane nganggen gerakan tubuh. Bahasa isyarat
lakar kaanggen permanen olih penyandang cacad bisu, tuli krana iya medue bahasa
pedidi.
3. FONEM
Fonem
inggih punika satuan suara sane paling malit sane fungsional utawi ngamedayang
makna kata. Kaanggen netepang napike suara sane bersetatus fonem utawi ten
harus kaalih pasangan minimal nyane.
Fonem inggih punika suara bahasa
sane ten pateh utawi pateh kadingehang nyane. Ring ilmu bahasa fonem punika
katulis ring kalih garis miring : /…../
/p/ lan /b/ inggih punika kalih
fonem kerana kalih suara punike ngamedayang arti. Contoh nyane :
Pola- /pola/ : bola- /bola/
Parang- /paran/ : barang- /baran/
Peras- /peras/ : beras- /beras/
Fonem
ring bahasa medue minekadi macam lafal sane bergantung ring genah nyane ring
kruna utawi suku kata. Fonem /p/ ring Bahasa Indonesia, minekadi madue kalih
macam lafal. Yening wenten ring awal suku kata, fonem punika kalafalan secra
lepas. Ring kata /pola/, minekadi fonem /p/ punika kaucapang sekadi lepas,
antuk selanturnyane kasarengin olih fonem /o/. yening wenten ring untat kruna
fonem /p/ nenten kaucapang secara lepas: bibir irage tetep tertutup rapat
ritatkala ngucapang suara puniki. Selantur ipun fonem /p/ ring Bahasa Indonesia
madue kalih variasi.
Variasi
ring fonem sane ten ngamedayang arti kewastanin alofon. Alofon katulis ring
kalih kurung siku […]. Yening [p] sane lepas irage nandai antuk [p] manten,
ritatkala [p] sane ten lepas irage tandai antuk [p>], mangda
irage polih ngandikaayang inggih punika ring Bahasa Indonesia /p/ medue kalih
afolon, inggih punika [p] lan [p>].
a.
Fonem
Bahasa Indonesia
Sadurung kacunduk olih sejumlah
fonem ring Bahasa Indonesia selantur punika karumusang indik pengertian antuk
fonem. Fonem inggih punika unsur bahasa sane paling malit lan polih ngamedayang
arti utawi makna (Glosen, 1961: 9). Pengertian ring luwur makna setiap bahasa,
inggih punika segmental lan suprasegmental yening terbukti polih ngamedayang
arti niki kasebut fonem.
Ring
suara bahasa madue peluang sane pateh mangda dados fonem. Nanging, nenten akeh
suara bahasa lakar dados fonem. Suara punike harus mauji antuk pengujian
penemuan fonem. Nama fonem, ciri-ciri fonem, lan watak fonem mawit saking suara
bahasa. Wenten sajumlah fonem pateh sekadi suara bahasa, nanging nenten sai
kacunduk. Umum nyane fonem bahasa lebih akidik dari pada jumalah suara bahasa.
Mantuk
ring kenyataan, ring Bahasa Indonesia wenten kacunduk fonem segmental manten.,
lan suara suprasegmental ten terbukti polih ngamedayang arti. Olih asapunika,
ring Bahasa Indonesia nenten kacunduk fonem suprasegmental. Nika mawinang ring kajian
niki sane wenten kaucapang fonem segmental bahasa Indonesia minekadi fonem
vokal, fonem konsonan, lan fonem semi konsonan.
b.
Fonem
vokal
Wententen lima dalil utawi lima prinsip sane polih
katerapang ring penentuan fonem-fonem suatu bahasa. Kalimia prinsip suara
punika inggih punika :
1.
Suara-suara
bahasa sane secara fonetis pateh yening wenten ring pasangan nyane minimal
marupa fonem-foenem.
2.
Suara-suara
bahasa sane secara fonetis pateh yening berditribusi komplementer marupa sebuah
fonem.
3.
Suara-suara
bahasa sane secara fonetis pateh yening bevariasi ebas, marupa sebuah fonem.
4.
Suara-suara
bahasa sane secara fonetis pateh, sane wenten ring pasangan nyane pateh marupa
sebuah fonem sendiri-sendiri.
5.
Antuk
suara bahasa sane berdistribusi jangkep marupa sebuah fonem.
Ring kalmia dalil ring luwur, wenten tiga dalil sane marupa
dalil sane kuat, inggih punika dalil (a), (b). lan (c). Dalil (d), lan (e)
marupa dalil sane lemah.
Wenten sajumlah pengertian sane patut pahami ring
dalil-dalil utawi ring prinsip-prinsip ring luwur. Pengertian-pengertian sane
penulis maksud, inggih punika:
1. suara-suara sane secara fonetis
pateh
Dasar
sane kaanggen antuk nganentuan suara-suara punika pateh secara fonetis utawi
nenten,inggih punika lafal lan daerah artikulasi suara punika.Suara-suara sane
polih kaucapang pateh sekadi fonetis inggih punika :
a.
Suara-suara
sane lafal nyane pateh lan seartikulasi, misal nyane suara [p] lan [b].
b.
Suara-suara
sane lafal nyane pateh lan daerah artikulasi nyane. Misal nyane suara [b] dan
[d].
c.
Suara-suara
sane lafal nyane doh lianan lan seartikulasi. Misal nyane suara [b] lan [m].
d.
Suara-suara
sane lafal nyane pateh lan daerah artikulasi nyane madohan. Misal nyane suara
[m] lan [n].
2.
Pasangan
Minimal
Pasangan minimal inggih punika
pasangan kali kruna sari maarti melianan, jumlah lan urutan suaran nyane pateh,
lan ring dalem nyane mesuara melianan. Ring sebuah pasangan minimal polih kalih
fonem. Misal nyane, gali [gali] – kali [kali[ inggih punika pasangan minimal
lan saking pasangan minimal niki kapolihang kalih fonem, inggih punika /g/ lan
/k/.
3.
Distribusi
komplementer
Yening kalih suara punika kaucapang
melianan ring distribusi sane komplementer utawi sane madue distribusi sane
komplementer. Mangda polih nguningayang hal puniki, perlu cingakin genah kalih
suara asapunike magenah. Genah nyane polih katentuang antuk nyingakin jenis
suara sane mangapit nyane utawi polih manten katentuin antuk nyingakin jenis
suku genah nyane kawentenang. Selantur nyane sane perlu kaperhatiang inggih
punika kakalih suara punika nenten taen saling matukar genanh ne. Artin nyane,
yening suara sane kapertama tetap kaapit olih suara desis, lantas suara sane
kapertama punika malih tetap kaapit olih suara sanen nenten desis. Yening kalih
suara punika sampun polih kabuktiang genah nyane minekadi niki, selantur ipun
berarti kalih suara punika kawentenang ring distribusi komplementer utawi
kekalih nyane berdistribusi komplementer. Selantur punika, yening wenten kalih
suara sane kapertama tetap katemuang ring suku terbuka sane kaoertama selantur
ipun tetap kartemuang ring suku tertutup, nike berarti kakalih suara punika
kawentenang ring distribusi sane komplementer.
BAB
III
PENUTUP
1. KESIMPULAN
A. Fonologi
inggih punika tata bahasa utawi bidang ilmu sane menganalisis bahasa secara
umum. Istilah fonologi punika saking Bahasa Yunani sane terdiri antuk keruna phone sane marti suara lan logos sane maarti tatanan, keruna, ilmu,
lan kaucap malih tata suara utawi ilmu suara.
B. Tata Bahasa Inggih Punika menelaah
bahasa antuk sistem sarana pengungkapan. Ngandikayang antuk tata bahasa pateh
sekadi ngandikayang mantuk sinkroni lan maknawi, lan ten ngiket sistem sane
wenten ring sejumlah zaman.
C. Sistem Fonem Bahasa Bali kabagi
dados :
Ø Fonem
vokal inggih punika suara-suara bahasa sane ring waktu pembentukakkan nyane
udara medal ring paru-paru akidik utawi nenten ngamolihang halangan.
Ø Fonem
konsonan inggih punika suara sane galah pembentukan nyanne udara medal saking
paru-paru sebagian besar utawi sapenuh nyane ngamolihang halangan. Olih sekadi
asapunika hambatan sane kapolihang olih udara selantang perjalanan nyane medal
sangat ageng nyane sane ngeranayang fonem konsonan malianan antuk fonem vokal.
Daftar Pustaka
Verhaar,J.W.M.1981.Pengantar Linguistik jilid 1.Yogyakarta:Universitas
Gadjah Mada.
Langganan:
Postingan (Atom)